Wskazania na Wielki Tydzień i Triduum Paschalne 2021 dla duchowieństwa i wiernych diecezji zielonogórsko-gorzowskiej odnośnie do czynności liturgicznych i duszpasterskich w czasie epidemii.
I. Wstęp
1. Niniejsze wskazania opracowane zostały na podstawie następujących dokumentów:
a. Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Dekret w okresie COVID-19 (II), 2020
b. Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Nota do biskupów o i konferencji episkopatów w sprawie celebracji Wielkiego Tygodnia 2021, 17.02.2012.
c. Komisja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów Konferencji Episkopatu Polski, Propozycja ujednoliconych wskazań na Wielki Tydzień i Triduum Paschalne 2021 dla duchowieństwa i wiernych Kościoła w Polsce odnośnie do czynności liturgicznych i duszpasterskich w czasie epidemii, 2021
d. Wspólny komunikat ministra zdrowia i sekretarza generalnego KEP z 24.03.2021, www.episkopat.pl
e. Apel Przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski o przestrzeganie zasad bezpieczeństwa sanitarnego podczas uroczystości religijnych z 26.03.2021, www.episkopat.pl
II. Zasady dotyczące obowiązku uczestnictwa i dyspensy
2. Biskup diecezjalny podtrzymuje do odwołania ogólną dyspensę od obowiązku uczestnictwa we Mszy świętej w niedziele i święta nakazane. Dyspensa dotyczy wiernych diecezji zielonogórsko-gorzowskiej, a także katolików przebywających na jej terytorium.
II. Zachowywanie cywilnych przepisów sanitarnych
3. Cywilne ograniczenia sanitarne nie są formą restrykcji wobec wierzących. Z tego względu należy współdziałać z władzami cywilnymi i służbami sanitarnymi na rzecz uchronienia wiernych przed zagrożeniem epidemii.
4. Aktualne przepisy sanitarne dotyczące celebracji liturgicznych obejmują:
• limit osób przebywających w kościele (1 osoba/20 m kw.),
• obowiązek zachowania dystansu społecznego (min. 1,5 m),
• obowiązek zasłaniania ust i nosa maseczką medyczną (z wyjątkiem celebransa).
Przepisów tych należy ściśle przestrzegać .
5. Należy podawać za każdym razem w ogłoszeniach oraz umieścić na drzwiach kościoła informację o dopuszczonym limicie osób.
6. Duszpasterze powinni dopilnować, z pomocą odpowiednich służb wiernych świeckich, aby w czasie nabożeństw nie przekroczyć wskazanego limitu, co mogłoby narazić ich wspólnoty na restrykcje lub powodować zgorszenie społeczne.
7. Z uwzględnieniem zasady dystansu w kościele należy wyznaczyć miejsca, które mogą zajmować wierni.
8. Zasadę dystansu należy także uwzględnić wyznaczając miejsca dla celebransa (koncelebransów) i służby liturgicznej.
9. Należy dbać o jak najczęstsze sprzątanie i dezynfekowanie przestrzeni świętej. W zakrystiach musi być możliwość obmycia rąk. Wszyscy celebrujący i posługujący są zobowiązani dezynfekować ręce przed liturgią, używając wyłącznie ręczników jednorazowych.
10. Należy jeszcze bardziej dbać o czystość naczyń liturgicznych oraz zmieniać bieliznę kielichową oraz ręczniczki do lavabo i vasculum tak często, jak to możliwe. W vasculum należy zmieniać często wodę, dokonując uprzednio jego obmycia.
11. Szafarze winni zwrócić szczególną uwagę na zachowanie higieny rąk, unikając dotykania twarzy.
12. Komunię św. można rozdzielać tylko z zasłoniętymi ustani i nosem, po dezynfekcji rąk bezpośrednio przed obrzędem.
IV. Ograniczenia dotyczące znaków liturgicznych
13. Znak pokoju należy ograniczyć do skłonu głowy.
14. W czasie pandemii wypada ucałowanie ołtarza i księgi zastąpić gestem skłonu. W Wielki Piątek tylko celebrans może ucałować Krzyż.
15. Można także powstrzymać się od wykonywania ręką znaku krzyża na ustach podczas przygotowania do słuchania Ewangelii.
16. Wypada, aby pokropienia liturgiczne miały jedynie symboliczny charakter.
V. Komunia św. poza celebracjami
17. W czasie epidemii na prośbę wiernego należy chętnie udzielać Komunii św. poza Mszą, zwłaszcza przy okazji spowiedzi indywidualnej.
18. Zgodnie z rozeznaniem wypada dać możliwość wiernym, którzy łączą się duchowo ze wspólnotą Kościoła przez transmisję Mszy św., w wyznaczonych godzinach poza liturgią przyjęcia Komunii św. w kościele.
19. Komunię poza liturgią można przyjąć tylko raz w ciągu dnia, a od Wielkiego Czwartku aż do wieczora Wielkiej Soboty Komunia poza liturgią jest zabroniona (z wyjątkiem Komunii chorych w Wielki Czwartek i Wielki Piątek oraz jedynie Wiatyku w Wielką Sobotę).
VI. Zasady dotyczące koncelebransów
20. Należy starać się ograniczać koncelebrację.
21. Komunia koncelebransów powinna odbywać się tak, aby tylko jedna osoba spożywała Krew Pańską bezpośrednio z kielicha, ta sama osoba również powinna przygotowywać kielich i dokonywać puryfikacji naczyń.
II. Zasady dotyczące sakramentu pojednania
22. W obecnych warunkach można sprawować ten sakrament także poza konfesjonałem, np. w kościele, w kaplicy, w zakrystii, w sali katechetycznej, w biurze parafialnym lub w innym godnym miejscu, pozwalającym na zachowanie prywatności i zasad bezpieczeństwa.
23. Osoby, które ze względu na epidemię, nie mogą przystąpić tymczasowo do spowiedzi, powinny skorzystać z możliwości, jakie daje prawo kościelne w tym zakresie. Zawsze ilekroć istnieje poważna racja i nie ma sposobności wyspowiadania się, wtedy dla usposobienia duszy do stanu łaski wierny „jest obowiązany wzbudzić akt żalu doskonałego, który zawiera w sobie zamiar wyspowiadania się jak najszybciej” (KPK, kan. 916). Katechizm Kościoła Katolickiego objaśnia, że „żal, który wypływa z miłości do Boga miłowanego nade wszystko, jest nazywany żalem doskonałym lub żalem z miłości (contritio). Taki żal odpuszcza grzechy powszednie. Przynosi on także przebaczenie grzechów śmiertelnych, jeśli zawiera mocne postanowienie przystąpienia do spowiedzi sakramentalnej, gdy tylko będzie to możliwe” (KKK 1452). Uzyskane tak odpuszczenie grzechów jest związane z obowiązkiem ich wyznania przy najbliższej okazji do spowiedzi, pod groźbą popadnięcia na nowo w grzech śmiertelny.
24. Przypominamy, że:
a. nie wolno w sposób nieuprawniony korzystać z rozgrzeszenia ogólnego. „Kapłan może udzielić ogólnego rozgrzeszenia po ogólnej spowiedzi tylko wtedy, gdy indywidualna spowiedź jest niemożliwa, mianowicie: w niebezpieczeństwie śmierci; penitentom innej narodowości przebywającym w Polsce, z którymi nie może się̨ porozumieć z powodu braku znajomości języka . Spowiedź ogólna nie zwalnia od obowiązku wyznania grzechów ciężkich przy najbliższej spowiedzi indywidualnej .
b. nie jest możliwa spowiedź przez środki komunikacji elektronicznej (np. telefon, komunikator internetowy itp.);
III. Zasady dotyczące olejów świętych i duszpasterstwa chorych
25. W okresie ograniczonego kontaktu fizycznego można skorzystać z możliwości namaszczenie bez bezpośredniego dotyku, przy użyciu narzędzi, np. bawełnianego patyczka albo jednorazowych rękawiczek ochronnych (zob. Kan. 1000 § 2).
26. W razie konieczności każdy kapłan może, jak zwykle, jednorazowo poświęcić olej chorych, ale tylko w czasie sprawowania sakramentu; pozostałego oleju nie wolno przechowywać, lecz należy spalić (Obrzędy chorych, nr 21b).
27. Komunię św. poza celebracją w Wielki Czwartek i Wielki Piątek można zanosić jedynie chorym i umierającym, a w Wielką Sobotę wyłącznie umierającym. Od tej zasady Stolica Apostolska nie udzieliła wyjątków nawet na okres pandemii.
28. W każdym dekanacie u dziekana dostępne są pakiety sanitarne (przyłbica, maska, kombinezon, rękawiczki) z instrukcją użycia dla kapłanów posługujących chorym w domach.
X. Niedziela Palmowa
29. Upamiętnienie wjazdu Pana do Jerozolimy powinno być obchodzone wewnątrz budynku sakralnego. Można zastosować drugą formę przewidzianą przez Mszał Rzymski. W procesji wewnątrz kościoła uczestniczy tylko najbliższa asysta. Wierni pozostają na miejscach.
30. Transmisja z obchodów Niedzieli Palmowej w Gorzowie Wlkp. odbędzie się o godz. 10.30 na antenie TVP 3 Gorzów Wielkopolski.
X. Wielki Poniedziałek, Wielki Wtorek, Wielka Środa
31. Te dni należy w miarę możliwości poświęcić na sprawowanie sakramentu pokuty i pojednania z zachowaniem zasad sanitarnych.
XI. Msza Krzyżma w Wielki Czwartek
32. Msza Krzyżma zostanie odprawiona w Wielki Czwartek o godz. 10.00 w gorzowskiej katedrze – wzorem ubiegłego roku – w gronie jedynie pięciu kapłanów reprezentujących pięć rejonów diecezji, innych imiennie wyznaczonych kapłanów i osób posługujących. Poświęcone oleje będą dostarczone do pięciu rejonów diecezji i będą mogły zostać odebrane przez księży dziekanów (rejony w załączniku), a następnie przez proboszczów w dekanatach. W przypadku przeszkody kapłan reprezentujący rejon proszony jest o wyznaczenie swego zastępcy i poinformowanie dziekanów w rejonie o zmianie (…) Księżom jubilatom okolicznościowe listy zostaną przesłane pocztą.
II. Święte Triduum Paschalne
33. Celebracje Mszy św. Wieczerzy Pańskiej w Wielki Czwartek, Liturgii ku czci Męki Pańskiej w Wielki Piątek i Wigilii Paschalnej w Wielką Noc sprawowane pod przewodnictwem biskupa w gorzowskiej katedrze transmitowane będą od czwartku do soboty o godz. 19.00 przez TVP 3 Gorzów Wielkopolski i Radio Zachód.
34. W parafiach Triduum Paschalne można celebrować także na filiach. Jednak nie wolno powtarzać celebracji w tym samym kościele.
35. Zachęca się do organizowania transmisji w mediach społecznościowych, by parafianie mogli łączyć się duchowo ze swoimi wspólnotami.
36. W Domu Księży Emerytów i wspólnotach zakonnych zezwala się na celebracje Triduum Paschalnego we własnych kaplicach. Nie mogą w nich jednak uczestniczyć inni wierni nie należący do tych wspólnot.
XIII. Msza Wieczerzy Pańskiej
37. Wyjątkowo, gdy nie ma możliwości koncelebracji, udziela się wszystkim księżom zezwolenia na odprawienie Mszy św. bez udziału ludu w kościele czy kaplicy, a jeśli to będzie niemożliwe (w przypadku izolacji czy kwarantanny) – w innym odpowiednim miejscu.
38. Mszę Wieczerzy Pańskiej sprawuje się uwzględniając następujące wskazania:
a. Obrzęd obmycia nóg, który zawsze jest opcjonalny, należy w tym roku pominąć.
b. Nie udziela się Komunii pod dwiema postaciami
c. Kaplicę adoracji („ciemnicę”) należy urządzić miejscu, w którym wierni będą mogli zachować zasadę dystansu oraz w sposób skromny, aby w przygotowania angażować jak najmniejszą liczbę osób.
d. Najświętszy Sakrament do kaplicy adoracji przenosi się tylko przy udziale najbliższej asysty, bez udziału wiernych.
39. W wyznaczonych godzinach należy umożliwić wiernym indywidualną modlitwę w kościele; w świątyni może przebywać jednocześnie tylko dopuszczalna liczba osób.
XIV. Wielki Piątek Męki Pańskiej
40. Doroczna zbiórka ofiar na Boży Grób w Jerozolimie odbywa się w dniu ogłoszonym oddzielnie przez Konferencję Episkopatu.
41. Grób Pański należy urządzić w bezpiecznym pod względem sanitarnym miejscu, tak aby w przygotowaniach uczestniczyło jak najmniej osób. Należy bardziej wyeksponować monstrancję niż figurę Chrystusa leżącego w grobie. Należy też dbać, aby wystawiony Najświętszy Sakrament znajdował się w miejscu godnym i zabezpieczonym.
42. Liturgię Męki Pańskiej sprawuje się uwzględniając następujące wskazania:
a. W modlitwie powszechnej, po wezwaniu 9. należy dołączyć wezwanie wraz z oracją końcową, zatwierdzone przez Kongregację Kultu Bożego w r. 2020 (załącznik).
b. Stosuje się pierwszą formę ukazania Krzyża (w prezbiterium).
c. Podczas Adoracji Krzyża tylko przewodniczący oddaje cześć Krzyżowi przez pocałunek. Pozostali przez podejście i przyklęknięcie lub skłon. Należy pouczyć wiernych, by nie całowali Krzyża i zachowali odpowiednią odległość od siebie.
d. Jeśli celebracja jest transmitowana, celebrans na zakończenie adoracji powinien podnieść Krzyż i trzymać tak przez pewien czas w milczeniu, aby wierni mogli oddać duchowo cześć Krzyżowi.
e. Należy pozostawić krzyż i świece w prezbiterium, aby wierni mogli adorować krzyż z właściwej odległości. Zakazuje się adoracji przez ucałowanie i dotykanie.
43. Można urządzić nocną adorację Najświętszego Sakramentu.
XV. Wielka Sobota
44. W wyznaczonych godzinach należy umożliwić wiernym indywidualną modlitwę w kościele; w świątyni może przebywać tylko dopuszczalna liczba osób.
45. Tradycyjne błogosławienie pokarmów na stół wielkanocny w kościołach i na zewnątrz świątyń jest odwołane.
46. Biskup diecezjalny pobłogosławi pokarmy w gorzowskiej katedrze. Transmisję z tego wydarzenia przeprowadzi o godz. 11.00 TVP 3 Gorzów Wielkopolski. Wiernych wypada zachęcić do duchowej łączności z tym obrzędem przez przygotowanie stołu przykrytego obrusem, z umieszczonym na nim krzyżem i zapaloną świecą (np. paschalikiem Caritas). Wspólna modlitwa z biskupem oraz gest błogosławieństwa wykonany przez jednego z domowników obejmie pokarmy przygotowane w domach do pobłogosławienia.
47. Błogosławieństwo pokarmów może się odbyć także wśród domowników przed śniadaniem niedzielnym. Po wspólnej modlitwie błogosławieństwo wypowiada ojciec, matka lub inna dorosła wierząca osoba. Obrzęd znajduje się w załączniku.
VI. Wigilia Paschalna
48. W przygotowaniu Wigilii Paschalnej należy uwzględnić następujące ograniczenia:
a. Liturgia zaczyna się wewnątrz kościoła. Wierni pozostają na miejscach.
b. Do poświęcenia ognia należy użyć zwykłej świecy (nie paschalnej).
c. W liturgii chrzcielnej zawsze należy zachować odnowienie przyrzeczeń chrzcielnych. Pokropienie powinno mieć charakter symboliczny.
d. Chrzty dorosłych katechumenów mogą być sprawowane z zachowaniem środków ostrożności co do kontaktu bezpośredniego. Zgodnie z tradycją Kościoła mogą one w razie potrzeby być przeniesione na uroczystość Zesłania Ducha Świętego.
e. Nie udziela się Komunii pod dwiema postaciami.
f. Po liturgii Wigilii Paschalnej i w Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego należy pominąć procesję rezurekcyjną.
VII. Niedziela Zmartwychwstania i Poniedziałek Wielkanocny
49. O ile to możliwe, należy zaplanować w wyznaczonych godzinach obrzęd udzielenia Komunii św. poza Mszą św., np. co pół godziny.
XVIII. Odpusty
50. Penitencjaria Apostolska udzieliła odpustu wiernym chorym na Covid-19, pracownikom służby zdrowia, członkom rodzin i wszystkim, którzy opiekują się zakażonymi. Warunkiem uzyskania tego odpustu jest brak przywiązania do grzechu oraz duchowa łączność przez środki masowego przekazu z celebracją Mszy św., odmawianiem Różańca Świętego, nabożeństwem Drogi Krzyżowej lub innymi formami pobożności. A także wtedy, gdy wierni przynajmniej odmówią Wyznanie Wiary, Modlitwę Pańską i pobożne wezwanie do Najświętszej Maryi Panny, „ofiarując tę próbę w duchu wiary w Boga i miłości wobec swoich braci i sióstr, z wolą wypełnienia zwykłych warunków (spowiedź sakramentalna, Komunia eucharystyczna i modlitwa w intencji Ojca Świętego) tak szybko, jak będzie to możliwe”.
51. Osoby, które nie mogąc uczestniczyć w liturgii, dokonują aktu Komunii duchowej, mogą uzyskać odpust cząstkowy za dołączenie do tego aktu modlitwy „Duszo Chrystusowa”.
IX. Modlitwa o ustanie pandemii
52. Wypada zachować zwyczaj śpiewania „Suplikacji” na zakończenie liturgii Wielkiego Tygodnia, a także w kolejnych tygodniach epidemii po Mszach św. i nabożeństwach.
53. Wypada korzystać z formularza mszalnego „W okresie pandemii”. Formularza nie wolno używać w Oktawie Wielkanocy, w Niedziele Okresu Wielkanocnego i w uroczystości.
54. Wszyscy wierni są zaproszeni do modlitwy w intencji ustania epidemii, szczególnie na Różańcu, wzywając orędownictwa Maryi Niepokalanej i Jej Oblubieńca, św. Józefa, którego Rok Święty obchodzimy oraz Świętych Patronów czasu epidemii, do których należą m.in. św. Sebastian, św. Roch, św. Rozalia z Palermo i św. Rita z Cascii i własnych Świętych Patronów.
55. Kościoły powinny, w miarę możliwości, pozostawać otwarte jako miejsca na indywidualną modlitwę, z zachowaniem przepisów sanitarnych.
ks. Robert Patro
Dyrektor Wydziału Duszpasterskiego